گذار از تعلیق اجتماعی

نخستین گام در عبور از وضعیت تعلیق، شناخت ریشه‌های آن است. جامعه زمانی دچار رخوت می‌شود که مردم احساس کنند آینده در دست آنها نیست. راه مقابله با این حس، بازگرداندن حس مالکیت به مردم است. تقویت نقش مردم در تصمیم‌سازی‌های محلی، حمایت از ابتکارهای مردمی و برجسته‌سازی الگوهای موفق از دل جامعه، از جمله اقداماتی است که می‌تواند این حس را احیا کند.
همچنین، نخبگان فکری و فرهنگی باید روایت تازه‌ای از امید و حرکت ارائه دهند؛ روایتی که واقع‌نگر باشد، اما نومیدکننده نباشد. جامعه‌ای که خود را صاحب سرنوشت بداند، حتی در دشوارترین شرایط، دست از کار و تلاش نمی‌کشد. یکی از ابزارهای اصلی دشمنان رشد و پیشرفت کشورها، ایجاد جنگ روانی و رسانه‌ای است. هدف آنان روشن است: ایجاد احساس ناتوانی، بی‌اعتمادی و انتظار منفعلانه. آنان می‌کوشند مردم را قانع کنند که تصمیم‌های بزرگ بی‌فایده است، تلاش ثمری ندارد و آینده در گرو اراده‌ دیگران است. آنان تلاش می‌کنند با پمپاژ ناامیدی، تشویق به بی‌اعتمادی و تکرار روایت‌های منفی، جامعه را در وضعیتی میان ترس و تردید نگه دارند. در این میدان، هدف نهایی، تسلیم ذهن‌هاست نه تسخیر سرزمین‌ها.
شناخت این نقشه، نیمی از راه مقابله است. آگاهی‌بخشی، سواد رسانه‌ای و تقویت تفکر انتقادی در میان مردم، سپری در برابر عملیات روانی است. باید به شهروندان یاد داد که هر خبری را با تردید هوشمندانه بخوانند و هر ناامیدی را به امید تبدیل کنند. در چنین میدانی، مهم‌ترین جبهه مقاومت، جبهه ذهن و اراده مردم است.
زیستن در سایه ترس از آینده، جامعه را از درون فرسوده می‌کند. این حالت، ذهن را از آینده روشن محروم می‌کند. برای خروج از این وضعیت، باید زندگی را به جریان انداخت. تجربه نشان داده است که حرکت خود، درمان تعلیق است. هر قدم در مسیر تولید، آموزش و همکاری اجتماعی، امید را بازمی‌گرداند و حس توانستن را تقویت می‌کند.
عبور از وضعیت «نه تصمیم، نه حرکت» فقط با بازگشت به اعتماد درونی ممکن است. ما ملتی هستیم که بارها در شرایط دشوار، از دل بحران، فرصت ساخته‌ایم. از بازسازی پس از جنگ تا رویش‌های علمی و فرهنگی سال‌های اخیر، همه نشان داده‌اند که اگر روحیه کار و امید زنده بماند، هیچ مانعی سد راه ملت نمی‌شود. آنچه نیازمند بازآفرینی است، نه امکانات مادی، بلکه روحیه ملی است.
در چنین زمانه‌ای، رسانه و هنر نقش خط مقدم را دارند. تبلیغ و روایت اگر درست و صادقانه باشد، می‌تواند موتور محرک جامعه شود. رسانه‌ها باید از تکرار سیاهی و بحران‌سازی پرهیز کنند و به‌جای آن، تصویر «امکان» را بسازند؛ امکانی برای پیشرفت، اصلاح و شکوفایی. آنان باید میدان‌دار امید باشند، نه تریبون تردید. این بخشی از جهاد بزرگ آگاهی‌بخشی است. جهاد تبیین در معنای واقعی خود، یعنی تبدیل دانایی به امید و امید به اقدام. هر فیلم، سرود یا یادداشت تحلیلی که مردم را به حرکت و اعتماد به خویش فرامی‌خواند، بخشی از این جهاد است.
برای عبور از وضعیت رخوت، باید «فرهنگ کار» را به ارزش اجتماعی بدل کرد. تجلیل از کارآفرینان، معلمان، دانشمندان و کارگران پرتلاش، می‌تواند الگوسازی موثری باشد. در جامعه‌ای که تلاش ارزش است، شکست ترسناک نیست؛ توقف، ناپذیرفتنی است.
تقویت انگیزه جمعی به بازسازی اعتماد اجتماعی وابسته است. وقتی مردم احساس کنند کنار هم‌اند و هدف مشترکی دارند، روحیه ملی جان می‌گیرد. همدلی، کلید عبور از بی‌عملی است.
هر شهروند می‌تواند نقش خود را در عبور از این وضعیت ایفا کند. ساختن آینده فقط وظیفه دولت‌ها نیست؛ بلکه پروژه‌ای جمعی است که از خانواده و مدرسه آغاز می‌شود و تا دانشگاه و کارخانه ادامه می‌یابد. هر گامی در مسیر کار، آموزش، نوآوری و صداقت، ضربه‌ای است بر دیوار بی‌عملی و رکود.
برای عبور از رخوت، باید امید را به عادت بدل کرد. امید نه به‌معنای چشم‌پوشی از مشکلات، بلکه باور به توانایی تغییر است. جامعه‌ای که امید را زندگی می‌کند، شکست نمی‌خورد، حتی اگر موقتا زمین بخورد.
امروز بیش از هر زمان، باید باور کنیم که حرکت، خود پیروزی است. هر قدم در مسیر دانایی، تولید، فرهنگ و همبستگی، ما را از وضعیت تعلیق بیرون می‌آورد. آینده از آن کسانی است که به‌جای انتظار، عمل می‌کنند؛ به‌جای گلایه، می‌سازند و به‌جای تردید، ایمان دارند که می‌شود.