در میانه انبوه تحلیل‌های جامعه‌شناختی و فقهی درباره حجاب، این پرسش بنیادین به حاشیه رانده می‌شود که حجاب در سپهر هویت جمعی یک تمدن در حال مقاومت، چه معنایی دارد؟ با عبور از سطح فردی و احکامی، حجاب در کانون «جنگ روایت‌ها» قرار می‌گیرد؛ جنگی که در آن، پوشش سر، تنها نشانه ظاهری یک نبرد عمیق‌تر بر سر تعریف «زن»، «کرامت»، «پیشرفت» و اساسا «هویت ملی» است. این یادداشت با واکاوی این چارچوب تحلیلی، استدلال می‌کند که فهم تحولات کنونی حول حجاب در ایران، بدون توجه به ابعاد هویتی-گفتمانی آن و نقش رهبری به عنوان معمار معنوی این گفتمان، ناقص و ناتوان از درک واقعیت‌های پیچیده اجتماعی خواهد بود.

دلایل مختلفی در مقام تعلیل و استدلال‌ورزی برای حجاب وجود دارد؛ معمولا در «دین» از زاویه حرمت شرعی، در «روان‌شناسی» از زاویه مصونیت و امنیت روانی، در «قانون» از زاویه حقوق شهروندی و در «اخلاق» از زاویه عفت و حیا بر آن استدلال می‌شود. اگر چه این استدلال‌ها هر کدام موجه و موثرند، اما به نظر می‌رسد در شرایط کنونی یکی از راهبردهایی که باید بر آن تکیه کرد، وجه «خودآیینی حجاب» است.

تحولات فرهنگی دهه‌های اخیر نشان می‌دهد که حجاب، تنها یک مسئله فردی یا دینی نیست؛ بلکه به مسئله هویتی، تمدنی و حتی امنیت فرهنگی تبدیل شده است. بررسی اسناد تاریخی، پژوهش‌های دانشگاهی و عملکرد رسانه‌های جهانی، نشان می‌دهد که مسئله «بی‌حجابی» در بسیاری از جوامع اسلامی نه پدیده‌ای خودجوش، بلکه بخشی از یک روند طراحی‌شده برای تغییر سبک زندگی و مهندسی هویت نسل جوان است. این روند با بهره‌گیری از ابزارهای رسانه‌ای، شبکه‌های اجتماعی و سازوکارهای تاثیرگذاری فرهنگی پیش می‌رود و هدفی فراتر از تغییر پوشش دارد.

وقتی بحث از حجاب در جامعه اسلامی به میان می‌آید، اغلب چنان گفتمان به سطحی از مجادلات حقوقی یا اجتماعی تقلیل می‌یابد که ریشه‌های عمیق اعتقادی آن نادیده گرفته می‌شود. اما اگر بپذیریم که فروع دین، تجلیات عینی و استراتژی‌های عملی برای تحقق اصول دین هستند، آنگاه دیگر پرسش اصلی این نخواهد بود که «حجاب چه حکمی دارد؟»؛ بلکه این خواهد شد که «حجاب، چگونه به مثابه یک فرع عملی، در خدمت تحقق کدام اصل از اصول اعتقادی اسلام قرار می‌گیرد؟»

حجاب، در هندسه فقه اجتماعی اسلام، یک حکم فردی صرف نیست؛ «سیاست فرهنگی جامعه» است و هرجا حکم فردی به سطح «سیاست هویتی» ارتقا یابد، میدان نزاع نیز از رفتار شخصی به «نظام معنا» منتقل می‌شود. حجاب، در مقیاس تمدنی، «سپر نرم امنیت» است؛ سپری که هویت‌ها را از انحلال، خانواده را از تهافت و جامعه را از تسخیر میل غربی پاس می‌دارد.

حجاب را صرفا در قالب یک «مسئله» یا «احکام فردی» تقلیل دهیم، در دام همان نگاهی افتاده‌ایم که قرن‌هاست فهم پدیده‌های پیچیده انسانی را با بن‌بست مواجه ساخته است.

حجاب، به‌مثابه یکی از ارکان هویتی و اجتماعی در تمدن اسلامی، در دهه‌های اخیر به قلب «جنگ نرم» جهانی علیه امت اسلامی تبدیل شده است. این نبرد صرفا بر سر پوشش نیست؛ بلکه بر سر معنای هویت، قدرت نرم خانواده و اصالت فرهنگی است.

در اتاق‌های فکر استراتژیک غرب، سال‌هاست که زنگ خطر یک «پدیده نوظهور» به صدا درآمده است. این پدیده، نه سانتریفیوژهای نطنز است و نه پهپادهای نقطه‌زن؛ بلکه پدیده‌ای است به نام «زن مسلمان مدرن و باحجاب». دنیای غرب، ۲۰۰ سال تلاش کرد تا یک معادله قطعی را در ذهن بشر جا بیندازد: «زن اگر می‌خواهد پیشرفت کند، باید از قید مذهب و حجاب رها شود.» آنها برهنگی را لازمه مدرنیته و حجاب را مساوی با انزوا و بی‌سوادی تعریف کرده بودند.