چرا در عصر وفور روایت، به «تبیین‌گر راوی» نیاز داریم؟ این نقش چگونه شکل می‌گیرد و چه مؤلفه‌هایی باید در آن پرورش یابد؟

آنچه تحلیل را از تبیین جدا می‌کند، «نسبت آن با وضوح ذهنی» است. تبیین، فضا را روشن می‌کند؛ به مخاطب کمک می‌کند بداند چه چیزی اتفاق افتاده، چرا و اکنون چه باید کرد اما تحلیل ضدتبیینی، فضا را تیره می‌کند؛ شک‌افکن است ولی فاقد روش مواجهه؛ پر از اشاره‌های ضمنی ولی بدون موضع صریح؛ ظاهراً پیچیده است اما در واقع از درک پیچیدگی‌ها عاجز است.

داشتن این مهارت بویژه در شرایط جنگ روایت‌ها، امری لوکس نیست، بلکه یک ضرورت تمدنی است. جامعه‌ای که شهروندان آن تبیین‌گر باشند، کمتر دچار سردرگمی، هراس و انفعال می‌شود

عزیزان من! کشور مال شماست؛ کشور متعلق به نسل جوان است؛ شما باید این کشور را بسازید؛ شما باید پایه‌های مجد و عظمتی را که این انقلاب و دست توانای معمار انقلاب بنا گذاشته است، حفظ کنید و بالا ببرید؛ شما باید با نیروی خود، با اراده خود، با دانش خود و با ایمان خود، عقب‌ماندگی‌های چندده‌ساله دوران قبل از انقلاب را جبران کنید. (۱۳۷۹/۷/۹)

برخی مسائل هستند که اگر امروز برایشان تصمیم نگیریم، فردا حتی اگر بخواهیم، دیگر راهی برای جبران نمانده است. رهبر انقلاب سال‌هاست با صدایی آرام اما مستمر و در بسیاری از موارد با هشدار، مسئله‌ای را تکرار می‌کنند که از جنس همین مسائل آینده‌محور است: جمعیت و فرزندآوری.

اگر یک قورباغه را مستقیما در آب جوش بیندازید، می‌پرد و فرار می‌کند؛ اما اگر آن را در آب سرد بگذارید و به‌آرامی شعله را زیاد کنید، قورباغه متوجه خطر نمی‌شود و در نهایت جان می‌دهد.

در معادلات آینده‌نگرانه گاهی مولفه‌هایی وجود دارند که برخلاف ظاهر آرام و خاموششان، سرنوشت‌ساز و تحول‌آفرین‌اند. یکی از این مولفه‌های کلیدی که در دهه‌های اخیر با کم‌توجهی و حتی بی‌توجهی از سوی سیاست‌گذاران و مردم مواجه شده، مسئله جمعیت است؛ جمعیت نه فقط به‌مثابه عددی در آمارنامه‌ها، بلکه به‌مثابه نیرویی زنده در ساخت تمدن، پیشرفت، هویت ملی و پویایی فرهنگی. رهبر انقلاب اسلامی در بیانات راهبردی خود، بارها و به‌صراحت به اهمیت و فوریت این مسئله اشاره کرده‌اند. اما آیا جامعه ما عمق این هشدار را دریافته است؟

گاهی فاصله‌ای عمیق میان «آنچه باید باشد» و «آنچه هست» شکل می‌گیرد؛ شکافی که اگر در حوزه‌ای چون جمعیت رخ دهد، نه‌تنها آینده یک ملت، بلکه تداوم یک تمدن را به خطر می‌اندازد. مسئله جمعیت از منظر رهبر انقلاب، نه یک دغدغه آماری یا اقتصادی، بلکه مسئله‌ای راهبردی و تمدنی است؛ از همین رو، سال‌هاست که در بیانات ایشان به‌عنوان یکی از محورهای اصلی قدرت و پیشرفت کشور مطرح می‌شود. با این حال، واقعیت میدانی و خروجی سیاست‌گذاری‌ها نشان می‌دهد که این گفتمان راهبردی، در فرآیند اجرا به گردوغبار بروکراسی و نگاه‌های سطحی تقلیل یافته است.