در آستانه عید باشکوه غدیر هستیم و بحث داغ این روزها عبارت است از جشن ۱۰ کیلومتری غدیر.

آگاه فرهنگی و رسانه‌ای: یکی از مسائلی که در سال‌های اخیر در گفتمان‌های انتقادی نسبت به آیین‌های جمعی شیعی، به‌ویژه در ایران معاصر، مطرح شده، مسئله «انبوه‌سازی آیین‌ها» و به‌تبع آن، ازمیان‌رفتن هویت‌های آیینی خرد است. این تحلیل، با اتکا به مفاهیمی چون توده‌سازی، پروپاگاندا، از دست رفتن سوژگی آیین‌گزاران و همسان‌سازی نشانه‌شناختی، می‌کوشد مناسک عمومی را به‌مثابه سازوکارهایی قدرت‌محور بازخوانی کند. گرچه چنین رویکردی می‌تواند نگاهی نقادانه به سازوکارهای بازنمایی رسمی و تلاش برای تسلط گفتمانی داشته باشد، اما از منظر جامعه‌شناسی تربیت و دین، برخی پیش‌فرض‌های آن قابل بازاندیشی است.

در تحلیل‌های جدیدی که پیرامون مناسک دینی در جوامع اسلامی، به‌ویژه آیین‌های پرشکوه تشیع مطرح می‌شود، گاه می‌توان رگه‌هایی از رسوخ اندیشه‌های مدرن غربی را در لایه‌های تبیین و نقد مشاهده کرد؛ اندیشه‌هایی که اگرچه ممکن است در نگاه اول در خدمت نقد اجتماعی به‌نظر برسند، اما در بنیاد خود حامل مبانی انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی بیگانه با روح دین و سنت دینی‌اند.

شادپیمایی ۱۰ کیلومتری عید غدیر در دوران معاصر، نه فقط یک گردهمایی مذهبی، بلکه آیینه‌ای تمام‌نما از تلفیق ظریف و پویای انگیزه‌های فردی، کشش‌های اجتماعی و ریشه‌های عمیق فرهنگی است.

امروزه مناسک‌گرایی در برخی رویدادهای مذهبی مانع از فهم عمیق و انتقال پیام‌های اصلی دین شده است؛ تردیدی نیست که مناسک، بخش مهمی از باورها و کنش‌های زیبای دین‌ورزان هستند و کارکردهای مثبت فراوانی دارند؛ منابع وحیانی نیز بر ارج و اجر آنها تاکید دارند؛ اما مشکل از آنجا آغاز می‌شود که گاه لایه‌های معرفتی و تجربه‌های ناب معنوی آنها زیر تأثیر اموری دیگر مانند سرگرمی، لذت، عادت و... قرار گیرد.

چه کسی قهرمان این روایت است؟ چه کسی خطاکار؟ قربانی کیست؟ و غایب اصلی کیست؟

خبرهایی که با عباراتی مانند «فوری»، «تکان‌دهنده»، «جنون‌آمیز» و «بی‌سابقه» آغاز می‌شوند، اغلب نه اطلاع‌رسان، بلکه برانگیزاننده‌اند

چرا این پرسش کلیدی است؟ در دهه‌های اخیر، با گسترش ابزارهای ارتباطی و تولید آسان محتوا، تصور عمومی این شده که هر کسی که محتوایی را بازنشر می‌کند