ای چراغ خانه و جانِ جهان مادر ای معنی دهِ عنوان عشق.

وقتی بحث از حجاب در جامعه اسلامی به میان می‌آید، اغلب چنان گفتمان به سطحی از مجادلات حقوقی یا اجتماعی تقلیل می‌یابد که ریشه‌های عمیق اعتقادی آن نادیده گرفته می‌شود. اما اگر بپذیریم که فروع دین، تجلیات عینی و استراتژی‌های عملی برای تحقق اصول دین هستند، آنگاه دیگر پرسش اصلی این نخواهد بود که «حجاب چه حکمی دارد؟»؛ بلکه این خواهد شد که «حجاب، چگونه به مثابه یک فرع عملی، در خدمت تحقق کدام اصل از اصول اعتقادی اسلام قرار می‌گیرد؟»

حجاب، در هندسه فقه اجتماعی اسلام، یک حکم فردی صرف نیست؛ «سیاست فرهنگی جامعه» است و هرجا حکم فردی به سطح «سیاست هویتی» ارتقا یابد، میدان نزاع نیز از رفتار شخصی به «نظام معنا» منتقل می‌شود. حجاب، در مقیاس تمدنی، «سپر نرم امنیت» است؛ سپری که هویت‌ها را از انحلال، خانواده را از تهافت و جامعه را از تسخیر میل غربی پاس می‌دارد.

حجاب را صرفا در قالب یک «مسئله» یا «احکام فردی» تقلیل دهیم، در دام همان نگاهی افتاده‌ایم که قرن‌هاست فهم پدیده‌های پیچیده انسانی را با بن‌بست مواجه ساخته است.

حجاب، به‌مثابه یکی از ارکان هویتی و اجتماعی در تمدن اسلامی، در دهه‌های اخیر به قلب «جنگ نرم» جهانی علیه امت اسلامی تبدیل شده است. این نبرد صرفا بر سر پوشش نیست؛ بلکه بر سر معنای هویت، قدرت نرم خانواده و اصالت فرهنگی است.

در اتاق‌های فکر استراتژیک غرب، سال‌هاست که زنگ خطر یک «پدیده نوظهور» به صدا درآمده است. این پدیده، نه سانتریفیوژهای نطنز است و نه پهپادهای نقطه‌زن؛ بلکه پدیده‌ای است به نام «زن مسلمان مدرن و باحجاب». دنیای غرب، ۲۰۰ سال تلاش کرد تا یک معادله قطعی را در ذهن بشر جا بیندازد: «زن اگر می‌خواهد پیشرفت کند، باید از قید مذهب و حجاب رها شود.» آنها برهنگی را لازمه مدرنیته و حجاب را مساوی با انزوا و بی‌سوادی تعریف کرده بودند.

زن، همیشه فقط یک فرد در جامعه نبوده؛ او سازنده فضا، روح و فرهنگ یک ملت است. حجاب او نیز، فقط یک «لباس» نیست؛ نشانه‌ای از نوع نگاهی است که زن به خود، به بدن خود و به جایگاه خود در دنیا دارد. از طرفی، آنچه زن انتخاب می‌کند، تنها به خودش مربوط نمی‌شود، بلکه آینده یک خانه، یک نسل و حتی یک سرزمین را شکل می‌دهد. از همین‌رو، هیچ مسئله‌ای درباره زن، فقط یک موضوع شخصی و فردی باقی نمی‌ماند. آنچه یک زن امروز برمی‌گزیند، بازتابی در فردای جامعه خواهد داشت.

«حجاب» در منطق اسلام، پیش از آنکه امری صرفا پوششی یا رفتاری باشد، یک مسئله انسان‌شناختی و برآمده از نوع نگاه انسان به خود، جهان و سبک زندگی است. نخستین نکته‌ای که باید فهم شود این است که در دستگاه معرفتی اسلام، زن و مرد هر دو دارای نوعی حجاب خاص‌اند و خروج از حدود مقرر برای هر یک، بی‌حجابی تلقی می‌شود؛ بی‌آنکه تفاوتی میان زن و مرد باشد. بنابراین، تحلیل حجاب باید از سطح احکام به سطح مبانی انسان‌شناختی، فطری و تاریخی عبور کند و به پرسش اساسی‌تری پاسخ دهد: انسان امروز بر اساس کدام عقلانیت زندگی می‌کند؟