در این یادداشت به طور خلاصه توضیح چرایی تقویت هویت ملی در دفاع ۱۲ روزه و بر اساس آن، ایده‌ای برای حل معمای ملت - امت تقدیم می‌شود. همچنین بسط این ایده می‌تواند به طراحی مدلی در سازگاری ملیت و مذهب کمک کند.

از دیرباز هویت ملی ایران، همچون فرش‌های پرنقش‌ونگار کاشان، از تار و پودهای گوناگون بافته شده است؛ از دین و زبان تا قوم و خاطره تاریخی. اما این هویت با همه ریشه‌داری و تنوعش، همواره در معرض پرسش و پالایش بوده است. جنگ‌ها، انقلاب‌ها، مهاجرت‌ها و رسانه‌های جهانی، همگی لایه‌هایی از این هویت را آزموده‌اند. در این میان، جنگ ۱۲روزه نه‌تنها یک آزمون امنیتی بلکه فرصتی نظری برای بازاندیشی در چیستی، چگونگی و چالش‌های هویت ملی ایرانی - اسلامی است

در دل هر بحران، تنها ملت‌هایی به سلامت عبور می‌کنند که ریشه‌هایی عمیق، معنایی روشن و هویتی کارآمد داشته باشند. هویت برای یک ملت، همان است که استخوان‌بندی برای بدن است: اگر مستحکم باشد، می‌توان قامت برافراشت؛ و اگر فرسوده یا پوسیده، هر نسیمی کافی است برای درهم‌شکستن.

اما منطق اسلام این نگاه دوگانه را نمی‌پذیرفت. اسلام از ملت‌ها استقبال کرد و جامعه اسلامی را براساس نفی ملیت ننهاد، بلکه منشاء ایجاد ملت‌ها در طول تاریخ بشری را الهی دانست «وَ جَعَلْنَاکُمْ شُعُوباً وَ قَبَائِلَ».