وضعیت فعلی سلفیها و تکفیریها پس از تحولات سوریه: شکست داعش در آزادسازی مناطق وسیعی از عراق و سوریه، بهویژه پس از آزادسازی رقه و دیرالزور، ضربه مهلکی به ساختار نظامی و تشکیلاتی این گروه وارد کرد. با این حال، این بدان معنا نیست که ایدئولوژی سلفی – تکفیری ریشهکن شده است. گزارشهای متعدد امنیتی حاکی از فعالیت هستههای خفته داعش در مناطق مختلف، بهویژه در شرق سوریه (مانند صحرای بادیه) و برخی مناطق عراق و همچنین ظهور شاخههای جدید یا بازسازی تشکیلات در کشورهای دیگر منطقه (مانند افغانستان، شبهجزیره سینا و حتی مناطقی در آفریقا) است.
این گروهها با تغییر تاکتیک از جنگ کلاسیک و اشغال سرزمینی به جنگ چریکی، حملات انتحاری، بمبگذاری و عملیاتهای ایذایی تلاش میکنند تا حضور خود را حفظ کرده و به دولتهای مرکزی و نیروهای امنیتی منطقه فشار وارد آورند. همچنین، جذب نیرو و تبلیغات ایدئولوژیک از طریق فضای مجازی همچنان یکی از محورهای فعالیت آنها باقی مانده است.
تغییر استراتژی گروههای تروریستی پس از شکست در سوریه و عراق: با ازدستدادن قلمرو جغرافیایی مشخص، گروههایی مانند داعش و القاعده استراتژی خود را از «دولتسازی» و «خلافتگستری» به سمت «جنگ نامتقارن» و «ایجاد بیثباتی فراگیر» تغییر دادهاند. این تغییر استراتژی شامل موارد زیر است:
۱. تمرکز بر جنگ چریکی و حملات پراکنده: هدف اصلی، فرسایش نیروهای امنیتی، ایجاد ترس و وحشت در میان مردم و بیثبات کردن مناطق مختلف است.
۲. تغییر جغرافیای فعالیت: با فشار نظامی در عراق و سوریه، برخی از اعضا به مناطق دیگر منتقل شده و در تلاش برای ایجاد پایگاههای جدید یا تقویت حضور در مناطق درگیر مانند افغانستان یا برخی کشورهای آفریقایی هستند.
۳. استفاده حداکثری از فضای مجازی: شبکههای اجتماعی و پلتفرمهای آنلاین به ابزاری حیاتی برای تبلیغات، جذب نیرو، جمعآوری کمکهای مالی و ارتباط با حامیان تبدیل شدهاند.
۴. ایجاد شکافهای اجتماعی و فرقهای: تلاش برای تشدید اختلافات داخلی در کشورهای منطقه از طریق عملیاتهای فرقهگرایانه و هدف قراردادن اقلیتها.
۵. همکاری یا رقابت با سایر گروههای افراطی: در برخی موارد شاهد همکاری تاکتیکی یا رقابت بین گروههای مختلف سلفی – تکفیری هستیم که پیچیدگی اوضاع امنیتی را افزایش میدهد.
نقش قدرتهای خارجی در حمایت پنهان از تروریسم: یکی از جنبههای مهم و بحثبرانگیز در تحلیل تحولات غرب آسیا، نقش قدرتهای خارجی در حمایت از گروههای تروریستی است. اگر چه این حمایتها بهندرت به صورت علنی و مستقیم صورت میگیرد، اما شواهد و تحلیلهای متعددی از دخالتهای پنهان و غیرمستقیم قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای در راستای اهداف ژئوپلیتیکی آنها حکایت دارد.
ایجاد ناامنی و بیثباتی: برخی قدرتهای خارجی با هدف تضعیف دولتهای مرکزی، جلوگیری از شکلگیری بلوکهای قدرت رقیب یا ایجاد پوششی برای دخالتهای نظامی و سیاسی خود، به حمایت پنهان از گروههای تروریستی ادامه میدهند. این حمایتها میتواند شامل تامین مالی، تسلیحاتی، اطلاعاتی و حتی تسهیل عبورومرور عناصر تروریستی باشد.
استفاده ابزاری از تروریسم: تاریخ نشان داده است که گروههای تروریستی گاهی به عنوان ابزاری در دست قدرتهای بزرگ یا منطقهای برای پیشبرد اهداف سیاسی و نظامی مورد استفاده قرار گرفتهاند. این گروهها میتوانند به عنوان نیروی نیابتی برای جنگهای نیابتی عمل کنند.
تاثیر بر استراتژی گروههای تروریستی: حمایتهای خارجی میتواند بر تغییر استراتژی گروههای تروریستی نیز تاثیرگذار باشد. در شرایطی که یک گروه شکست میدانی میخورد، حمایتهای پنهان میتواند به بازسازی و تغییر تاکتیک آن کمک کند تا اهداف حامیان خود را در بلندمدت محقق سازد.
مناطق خلاء امنیتی: قدرتهای خارجی با ایجاد یا تشدید مناطق خلاء امنیتی در کشورهایی مانند سوریه و عراق، زمینه را برای فعالیت مجدد و بازسازی گروههای تروریستی فراهم میکنند.
نتیجهگیری و چشمانداز آینده
گروههای سلفی – تکفیری با وجود شکستهای نظامی، همچنان یک تهدید جدی برای امنیت غرب آسیا محسوب میشوند. تغییر استراتژی آنها از جنگ سرزمینی به جنگ چریکی و استفاده از فضای مجازی، مقابله با آنها را پیچیدهتر کرده است. در این میان نقش قدرتهای خارجی در حمایت پنهان از این گروهها برای حفظ ناامنی و پیشبرد اهداف ژئوپلیتیکی، واقعیتی انکارناپذیر است که چشمانداز آینده منطقه را تیرهتر میکند.
برای مقابله موثر با این پدیده، نیازمند رویکردی چندوجهی هستیم که شامل تقویت توانمندیهای امنیتی و اطلاعاتی دولتهای منطقه، مقابله با ریشههای ایدئولوژیک افراطگرایی، قطع منابع مالی و تسلیحاتی تروریستها و مهمتر از همه، ایجاد ائتلاف منطقهای و بینالمللی واقعی برای مقابله با حامیان پنهان تروریسم است. بدون ریشهکنکردن حمایتهای خارجی و پرداختن به عوامل زمینهساز افراطگرایی، بازسازی و ظهور مجدد این گروهها امری دور از ذهن نخواهد بود.
سوگیری در سایهها
دیدگاهتان را بنویسید